کۆی دەنگەکان
8
عه‌لی عابدی
عه‌لی عابدی
عه‌لی عابدی ساڵی 1348 هه‌تاوی (1970ی زایینی) له‌دایک و باوكێكی سه‌قزی له شاری سه‌رده‌شت له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان له‌دایك بووه و دواتر گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ سه‌قز.
عابدی هونه‌رمه‌ندێكی داهێنه‌ر، ئاوازدانه‌ر، ژه‌نیار، نووسەر و توێژەری مووزیکه كه ده‌یان سروود و گۆرانیی هه‌رمانی تۆمار كردووه كه سروودی به‌ته‌نیا جێم مه‌هێڵن بۆ هه‌ڵه‌بجه یه‌كێك له كاره گرینگه‌كانی ئه‌و هونه‌رمه‌نده‌یه.
به هۆی گیروگرفته‌کانی سه‌ررێی پڕ هه‌ورازو نشیوی ژیان بۆی نه‌لواوه هه‌تا درێژه به خوێندن بدات و هه‌ر له ده‌ورانی ناوه‌ندیدا وازی له خوێندنی قوتابخانه هێناوه‌و سه‌ره‌تا به گوڵی شێعره‌وه هاتوه‌ته گۆڕه پانی به‌ربڵاوی هونه‌رو ئه‌ده‌بیات.
لە ماوەیەکی کەمدا توانیویەتی چەندین گۆرانی و سروودی نیشتمانی بەناوبانگ بخولقێنێ و ھاوکات تا کۆتایی دەیەی شەشتی ھەتاوی (80ی زایینی) لە ئەنجومەنی ئەدەبیی شاری سەقز وەکوو شاعیر ئەندام بووە و بواری شیعری درێژە پێداوە.
عه‌لی عابدی به هۆی ئاشنابوونی له گه‌ڵ هونه‌رمه‌ند ره‌شید فه‌یزنژاد هۆگری سۆزی سازه‌کانی مۆسیقا به تایبه‌ت ویێۆڵۆن كه‌مان بووه. عه‌لی عابدی زۆر زوو توانی ده‌ستبه‌رێ بۆ دانانی ئاهه‌نگ که هێشتا هیچ سازێک وه‌ک مڵکی خۆی به‌ده‌ستیه‌وه نه‌بوو.
ئەم ھونەرمەندە لە ساڵی 1367 تا ساڵی 1370ی ھەتاوی بەرپرسی ئەنجومەنی مووسیقای شاری سەردەشت و لە ئەنجومەنەدا ماوەی 3 ساڵ وەک مامۆستا وانەی مووزیکی وتووەتەوە و ھاوکاتیش سەرپەرستیی تیپی مووزیکی ئەو شارە بووە و یەکێک لە بناغەدانەران و گەشەپێدەرانی مووزیکی ئەو شارە بووە.
ناوبراو ھاوکات لە نزیک ساڵانی 1370ی ھەتاوی (1990ی زایینی) ماوەی 2 ساڵ سەرپەرشت و ئاوازدانەری تیپی مۆسیقای سروەی شاری سەقزی لە ئەستۆ بووە و لە ساڵی 1373ی ھەتاوی (1992ی زایینی) تیپی مۆسیقای نەکەرۆزی دامەزراندووە.
عەلی عابدی لە ناوەڕاستی دەیەی 70ی ھەتاوی (90ی زایینی) ئەزموون و دەرسی مۆسیقای لەلای مامۆستا موجتەبا میرزادە وەرگرتوو، ھەروەھا ده‌یان ساڵه لە فێرگە گشتی و تایبەتییەکاندا وانەی مووزیک دەڵێتەوە و لە زۆربەی شارەکانی کوردستان گەلێک کەس لە سەردەستی ئەو پەروەردە و ڕاھێنانی ھونەرییان دیوە.
هه‌ندێك له چالاكییه‌كانی عه‌لی عابدی بریتین له:
سێ ساڵ به‌رپرسی ئه‌نجومه‌نی مۆسیقی بووه له‌شاری سه‌رده‌شت
به‌رپرسی کۆڕی مۆسیقای سروه له ساڵه‌کانی 1369 و 1370ی هه‌تاویدا له شاری سه‌قز
ئه‌ندام و به‌ڕێوبه‌ری کۆڕی مۆسیقای نه‌که‌رۆز له شاری سه‌قز
ئاماده‌کردنی شریتێک بۆ مناڵان له ساڵی 1372دا
نووسینی نوتی کتێبێک به‌ناوی به‌ته‌نیاجێم مه‌هێڵنله‌ساڵی 2004دا
نووسینه‌وه‌و نوت کردنی کتێبێک به‌ناوی له‌دڵمایه، ژیان و ئاوازه‌کانی هونه‌رمه‌ند ره‌شیدفه‌یزنژاد له ساڵی 1385دا.
هه‌روه‌ها یه‌که‌م که‌س بووه که دوای کاره‌ساته‌که‌ی هه‌ڵه‌بجه به گه‌رووی سازه‌که‌ی ده‌نگی مه‌زڵوومیه‌تی گه‌لێکی گه‌یانده گوێچکه‌ی جیهان و ئه‌و سرووده به‌رزه‌ی به‌ته‌نیا جێم مه‌هێڵنی دامه‌زراند که بووه‌ته سومبول و نمادی هه‌ڵه‌بجه.
و چه‌ندین چالاكیی دیكه...
هونه‌رمه‌ند عه‌لی عابدی ده‌یان ساڵه مامۆستای مۆسیقایه‌و به‌رده‌وام له ژوورێكی فه‌قیرانه‌دا وانه‌ی مۆسیقا به کچان و کوڕان ئه‌ڵێته‌وه. له لایه‌کی دیكه‌شه‌وه گه‌لێک ئاهه‌نگ و گۆرانی ئاماده‌و بڵاوکردوه‌ته‌وه.
عه‌لی ئابدی ده‌یان گۆرانی‌‌و ئاوازی بۆ هونه‌رمه‌ندان دیكه داناوه، له‌وانه: کامه‌ران عومه‌ر، تارا ره‌سووڵ، دانیال، حسه‌ین دانایی، هێدی قادری، حه‌مه‌ره‌ئوف که‌رکووکی، جه‌لیل یوسفی و هتد.
عه‌لی عابدی به‌هۆی چالاكی و سروود‌و گۆرانییه‌كانی هه‌موو ژیانی پڕ بووه له گرفت و له وتووێژ له‌گه‌ڵ حه‌وتوونامه‌ی ڕۆژان ڕایگه‌یاندووه كه له ماوه‌ی 40 ساڵی ڕابردووی فه‌رمانڕه‌وایی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا، جگه له قه‌ده‌غه‌كرانی خه‌باتی هونه‌ری و كۆنسێرته‌كانی، بێبه‌ش كراوه له مافه ئابووری، كۆمه‌ڵایه‌تی و كولتوورییه‌كان.
هونەرمەند عه‌لی عابدی تا ئێستا خاوەنی دەیان گۆرانی و سروودی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕی و گۆرانی دیکەیە کە تێکست و ئاوازی هی خۆیەتی و ئێستا بە یارمەتیی کوڕەکەی دڵزار عابدی و چەندان گەنجی هونەرمەندی دیکە ناوەندی پەروەردە و توێژینەوەی نەکەرۆز بەڕێوە دەبەن و تێیدا وانەی مۆسیقای کوردی دەڵێنەوە.
هونەرمەند عەلی عابدی تا ئێستا چه‌ندین کتێبی لە بواری مووزیکدا بڵاو کردووتەوە كه هه‌ندێكیان بریتین لە:
ـ بە تەنیا جێم مەھێڵن، کە وەرزێک لە ئاوازەکانی ئەم ھونەرمەندەیە
ـ لە دڵمایە، کۆکراوەی بەرھەمەکانی ڕەشید فەیزنژاد
- ژیلان، بەرھەمێکی مووزیکال بە شیعر و نۆت و نەقاشی و گۆرانییەوە بۆ منداڵان
- زایەڵە، 31 گۆرانی کوردی بۆ تار و سێ تار و سەنتوور نووسراوەتەوە.
